Асгатын ордыг ОХУ-тай хамтран ашиглахад байршил нь нөлөөлсөн гэв

Үйлдвэр, худалдааны сайд Х.Наранхүү дэд сайд Я.Содбаатар нар яамны газар хэлтсийн болон агентлагийнхаа дарга нарын хамт өчигдөр сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийлээ.

Геологи уул, уурхайн салбарт олгогдсон долоон мянга 500 тусгай зөвшөөрлийг дөрвөн мянга 436 болгон цөөрүүлжээ. Түүнээс мянга 20 ашиглалтын, гурван мянга 416 хайгуулын тусгай зөвшөөрөл байгаа аж. Үүнээс гадна, стратегийн ач холбогдол бүхий 15 орд газрын хил хязгаарыг тогтоож, тэр хүрээнд хэний гар дээр ямар тусгай зөвшөөрөл байгааг цэгцэлж байгаа юм байна. Стратегийн ач холбогдол бүхий орд газрыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах бэлтгэл ажлыг ч хангасан байв. Мөн Бичил уурхайн хуулийн төслийг боловсруулж УИХ-д өргөн барьсан ч үндсэн орд дээр бичил уурхай хэрхэн ажиллах болон химийн хорт бодисыг яаж ашиглах тухайд нэгдсэн байр суурьт хүрч чадаагүй тул хойшлогджээ. Үйлдвэр технологийн паркийн хуулийн төслийг боловсруулсан аж. Түүгээр зогсохгүй Дархан, Эрдэнэт, Багануурт үйлдвэр технологийн паркийн ашиглалтын өмнөх захиргааг байгуулсан юм байна. Дээрх хуулийн төсөл батлагдсанаар үйлдвэр технологийн паркийн бүс нутгийн хилийн цэс тодорхой болно. Жижиг, дунд үйлдвэрийн Хэрэг эрхлэх газрыг байгуулахаар төслөө Засгийн газарт оруулжээ. Чөлөөт бүсүүдийн дэд бүтцийг байгуулж байгаа энэ жилээс зарим хэсэгт нь аж ахуйн нэгжүүдийг оруулж ажлыг нь эхлүүлнэ гэж дэд сайд Я.Содбаатарын мэдээлэлд дурдагдав. Шинэ сайд Х.Наранхүү өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сарын 7-нд томилогдоод яг нэг сар болж байгаа юм байна. Тэрбээр хийсэн ажил гэхээс илүү хийх ажлынхаа талаар мэдээлэл хийлээ. Тусгай зөвшөөрөл 4436 байгаа нь хяналт тавьж ажиллахад хүндрэлтэй. Ер нь Үйлдвэр, худалдааны яам хяналт тавьж чадах хэмжээндээ тусгай зөвшөөрлийг олгодог хэлбэрт шилжүүлбэл зүгээр юм. Гэхдээ энэ бол хуульд өөрчлөлт оруулах замаар шийдвэрлэгдэх зүйл гэж онцлон хэлж байв. Тэднийг ийнхүү мэдээлэл хийсний дараа сэтгүүлчид зарим зүйлийг тодруулсан юм.

-Нийслэлийн архины бөөний цэгүүдээс жижиг үйлдвэрүүдэд хамгийн их борлогдож байгаа архины шошго, бөглөө, шил зэргийг өгч хуурамч архи үйлдвэрлүүлдэг гэсэн мэдээлэл байна. Танай яаманд нийслэлийн бөөний цэгүүдийг хариуцсан мэргэжилтэн бий юу?
Я.Содбаатар: -Нийслэлийн Захирагчийн ажлын албанд тэдгээр бөөний цэгүүдийн үйл ажиллагаа хамаардаг. Гэхдээ саяхан болсон гамшигтай холбогдуулж Шадар сайдаар ахлуулсан ажлын хэсэг ажиллаж байна. Энэ ажлын хэсэгт ийм мэдээлэл ирээгүй. Харин ийм мэдээлэл байвал шалгаж болно.

-Асгатын мөнгөний ордын 50 хувийг төр эзэмших юм байна. Энэ тань ашиггүй юм биш үү?
-Энэ ордыг ашиглах гэрээ хэлцэл хийгдсэн. Монгол Улс, ОХУ хоёр 50:50 хувийн хөрөнгө оруулж хамтран ажиллана. Асгатын мөнгөний орд манай баруун хязгаарт байралдаг. Түвэгтэй байршилтай, техникийн хүнд нөхцөлд байдаг. Хамтарч ажиллах талаар янз бүрийн санал ирж байсан. Гэхдээ бодит хөрөнгө оруулсан юм байхгүй. Одоо бол хөрөнгө мөнгөтэй компанитай хамтран ажиллах болсон.

-Тусгай зөвшөөрлийг дамжуулан зарах явдлыг яам хянаж чаддаг уу?
Х.Наранхүү: -Тусгай зөвшөөрлийг шилжүүлэх процедурыг хуульд нарийвчлан зааж өгсөн байдаг. Гэхдээ тусгай зөвшөөрөл гэхээсээ илүү компанийг нь худалдаж авдаг явдал байгаа. Үүнийг хуулиар зохицуулсан юм байхгүй. Газрын баялаг, нөөц бол улсын мэдэлд байх ёстой гэж үздэг. Сүүлийн үед тусгай зөвшөөрлийг наймаалах явдал эрс багассан.

-Асгатын мөнгөний ордыг ашиглах технологи дэлхий нийтэд ОХУ-аас өөр газар байдаггүй юм уу. Зөвхөн ОХУ-тай хамтардаг нь ямар учиртай юм бэ?
Хүнд үйлдвэрийн газрын дарга Х.Бадамсүрэн: -Аливаа ордыг ашиглахад нөөц, уул геологийн нөхцөлд тархсан байдал, байгаль орчинд халгүй технологи, хөрөнгө оруулалт, зах зээл гэсэн дөрвөн асуудал байдаг. Байршлын хувьд ОХУ, Монгол Улс хоёр улсын хил дээр байгаа нь чухал хүчин зүйл. Ашиглахгүй удсан шалтгаан нь бол холимог металлыг буюу митокийн өндөр агуулгыг ялгадаг технологи таван жилийн өмнө байгаагүй. Баяжмал гаргалаа гэхэд хамгийн ойрын зах зээл нь ОХУ байгаа юм. Хоёр улсын хил дагаж байрласан байгалийн хүчин зүйлээс хамааралтай.
Х.Наранхүү: -ОХУ-ын Уул, уурхайн школ дэлхийд алдартай. Манай мэргэжилтнүүд ч тэнд бэлтгэгдсэн байгаа. Энэ бол ямар ч орд дээр яригдах зүйл.

-Ашигт малтмалын хуулиар байгалийн баялгаа ашиглуулж байгаа суманд татварын тодорхой хэсгийг орон нутгийн хөгжилд зориулахаар заасан байдаг. Гэтэл амьдрал дээр орон нутгийн төсвөөс илүү гарсан хэсгийг нь сайдын тушаалаар улсын төсөвт татчихдаг юм байна. Хуулиас дээгүүр сайдын тушаал үйлчилж болох уу?
Я.Содбаатар: -Орон нутгийн төсвөөс давсан хэсгийг нь улсын төсөвт төвлөрүүлээд явж байгаа.

-Таван толгой төслийн хөрөнгө оруулагчид нь үндэсний хэмжээний компаниуд байгаа. УИХ-аас Засгийн газар уг төслийг татаад авчихсан ажлын хэсгийнхэн хөрөнгө оруулагч нарын хэлэлцээр ямар түвшинд яваа вэ?
Х.Наранхүү: - Бид гурван удаа уулзлаа. Тэд эргүүлж авч болно гээд тодорхой нөхцөл тавьж байгаа. Бид хийсэн юмыг нь гүнзгийрүүлэн үзэх шаардлагатай гэж хэлсэн. Төсөл хэрэгжиж эхлээгүй болохоор бэлэн мөнгөний тооцоо бол байхгүй. Төрөөс дэлхийн зах зээлд энэ чиглэлээр оролцох зарчим гараагүй байхад тэдний төсөл хэрэгжих боломжгүй. Ийм зарчим тогтоогүй байхад хувийн компани үйл ажиллагаа явуулах нь буруу. Харин төсөл хэрэгжиж эхлэх үед дотоод, гадаадын хөрөнгө оруулагчдын харилцааг тогтооно. Тэр үед тэдний хөрөнгө оруулах боломж нөхцөлийг хангана гэсэн ойлголт өгч байна.

-Та Үйлдвэр, худалдааны дэд сайдаар ажиллаж байгаад "Эрдэнэт" үйлдвэрийн ерөнхий захирлаар томилогдсон. Одоо сайдаар хүрээд ирлээ. Өнгөрсөн хугацаанд "Эрдэнэт" үйлдвэрээс таван өрх жилд таван сая ам.доллар авдаг гэсэн яриа гарсан. Хэн гэдэг тэргүүнтэй хэдэн өрх ямар хэмжээний ам.доллар авч байсан бэ?
Х.Наранхүү: -"Эрдэнэт" үйлдвэрийг саалийн үнээ гэж ярьдаг. Гэхдээ Монгол, ОХУ-ын хамтарсан үйлдвэр. Хоёр орны Засгийн газар тал бүрээсээ долоо, долоон яамны төлөөллийг оруулж зөвлөлөө байгуулдаг. Түүнээс гадна хоёр улсын Засгийн газрын хяналтад байдаг. Хяналтын хороотой байгууллага. Ер нь тус үйлдвэрт шалгалт хийхэд Засгийн газраас зөвшөөрөл авдаг байсан. Одоо тэр нь больсон. Намайг ажиллаж байх хугацаанд УИХ, Үндэсний аудитын газраас хоёр, хоёр удаа шалгалт орсон. Мөн олон улсад эхний тавд ордог аудитын компаниар аудит хийлгэсэн. Энэ бүхэн сүүлийн долоон жилд хийгдсэн. Эрдэнэт үйлдвэр нээлттэй байгууллага болсон. Хардалт бол хаана ч байдаг зүйл шүү дээ.

Г.Эрдэнэбат

Хаанаас

http://news.gogo.mn/r/15107#goh_header_table